Veiligheid & maatschappelijke acceptatie

De volgende expert opinion wordt binnenkort gepubliceerd

Methodes om opkomende gevaren te identificeren
Tot voor kort waren de processen in de chemische industrie min of meer uitontwikkeld: maximale efficiency, stabiele procesvoering, bekende gevaren en bijbehorende maatregelen voor een beheerst proces en af en toe nog een incrementele verbetering. Ook de manier waarop we naar proces gerelateerde gevaren kijken is daarmee min of meer uitontwikkeld: een storingsanalyse uitgevoerd door een multidisciplinaire groep van experts met de nadruk op veilige, stabiele bedrijfsvoering. Bij wijzigingen het Management of Change proces. Één keer in de vijf jaar een cyclische storingsanalyse. Dit alles ondersteund door statische berekeningen van risico contouren.

De processen van de toekomst zijn echter nog lang niet uitontwikkeld. Ook de systemen eromheen zullen minder gericht zijn op stabiele bedrijfsvoering. Denk hierbij aan een intermitterende elektriciteitsvoorziening, variërende kwaliteit van grondstoffen en circulair watergebruik dat behalve aan veiligheid ook andere eisen stelt aan water-, warmte- en afvalmanagement. In andere woorden: bij processen van de toekomst kan een meer dynamische bedrijfsvoering – inspelen op en omgaan met veranderingen – voordelig en zelfs nodig zijn. Tot nu toe bepaalt een beperktere dynamiek hoe vaak je moet nagaan of er gevaar dreigt en of iets aangepast moet worden. Denk aan de snelheid waarmee de huidige processen veranderen, zoals bij batch processen of bij opkoken /decoken.

Het is duidelijk dat bovenstaande ontwikkeling naar frequentere variaties van een ‘wekelijkse of zelfs dagelijkse dynamiek’ bij een klassieke bedrijfsvoering gemakkelijk tot onhoudbare situaties kan leiden, zoals een dagelijks scherp verhoogde veiligheidsinspanning, of de constatering dat niet meegegaan kan worden met internationale ontwikkelingen om te flexibiliseren. Een meer dynamische bedrijfsvoering vraagt echter om een vernieuwde veiligheidsbenadering. Een benadering waarin technische aanpassingen zowel in hardware als in procesveiligheid, procesbeveiligingen en procesbesturing (o.a. door de inzet van verder gaande digitalisatie) en integrale procesveiligheidsaspecten opnieuw worden geïntegreerd. De methodieken die hierbij ontwikkeld dienen te worden, vatten we hier samen onder de naam ‘dynamische methoden’.

Naast het minder op stabiele performance gerichte karakter van toekomstige processen zijn er meer redenen om over meer dynamische methodes na te denken. In de toekomst zal het tekort aan experts alleen maar toenemen. Het inbouwen van expertkennis in meer dynamische (beheers)systemen zal cruciaal worden voor een goede bedrijfsvoering.

Als laatste betreft dit ook veranderingen rondom de chemische industrie. Er zijn systeemtransities gaande die invloed op de chemische industrie hebben. Een transitie waarin alles verweven is en waarin we met elkaar moeten uitvinden wat werkt en wat niet werkt. Wat zijn barrières, mogelijkheden, interacties, terugkoppelingen in en tussen systemen?

Het uitgangspunt bij toekomstige ontwerpen is Safe by Design (SbD). Volledige SbD wordt eerst nagestreefd. Een analyse van verwachte dynamiek (de van buitenaf komende externe dynamiek) en nagestreefde interne procesdynamiek (de ambitie, de manier waarop een proces hiermee om moet gaan), vormt zowel de basis voor SbD als voor de dan nog resterende procesbeveiligingen. Deze ‘IPDSA’ (Integral Process Dynamics Safety Analysis) kan opgevat worden als een vernieuwde veiligheidsbenadering die bijvoorbeeld Demand Side Response voor energie (DSR), mogelijk maakt.

Tijdens en na de transitie is het noodzakelijk om voortdurend te observeren en bij te sturen op de vele aspecten die bij de chemische industrie een rol spelen, denk aan: grondstoffen, beschikbare elektriciteit, beschikbaarheid van experts, maatschappelijk acceptatie, veranderende wetgeving, veranderende normen en waarden en nog veel meer. We zullen moeten wennen aan continue verandering. Dat speelt zowel bij onze bestaande fabrieken in nieuwe situaties als voor nieuwe fabrieken.

Heb jij ervaringen met meer dynamische methodes om opkomende gevaren en risico’s te identificeren? Herken je onze gedachtengang? Fijn als je die met ons wilt delen! Neem contact op met Esta de Goede, manager van dit programma. We kijken er naar uit u te ontmoeten!

Deel 2 | Nieuwe opkomende gevaren die de energie- en grondstoffentransitie met zich mee gaat brengen
De chemische industrie is bezig met de transitie naar klimaatneutraliteit. Tijdens de transitie moeten de voor ons bekende gevaren beheerst blijven. Tegelijkertijd moeten nieuwe gevaren – veroorzaakt door systeemwijzigingen – op tijd herkend worden. Nemen we voldoende tijd om de evaren die systeem gerelateerde wijzigingen met zich meebrengen systematisch te ontdekken en passende maatregelen te treffen? De term ‘systeem’1 is een containerbegrip. Systemen zijn overal, zijn vaak complex en daarom delen we ze weer op in subsystemen. Systemen bepalen en beïnvloeden de gevaren die er zijn, risico’s die we lopen en daarmee de keuzes die we (kunnen) maken. Bij de transitie naar klimaatneutraliteit hebben wij, ‘Systeem Chemelot’, te maken met steeds complexer wordende interacties: met het ecosysteem, met Nederlandse (sub-)systemen zoals de energie-, grondstoffen- en productenlogistiek en maatschappelijke systemen zoals (regionale) gemeenschappen. En ook met maatregelen zoals ETS, stikstofregelgeving, de lozingsvergunning, subsidies, ESG rapportage en straks de nieuwe Omgevingswet en nog veel meer. En dat ook nog op Europees, landelijk en lokaal niveau. Met de transitie naar klimaatneutraliteit komen gevestigde systemen onder druk te staan of worden gewijzigd, bijvoorbeeld bij accommodatie van schaarste van elektriciteit of biomassa of nieuwe transportmodi voor grondstoffen. Ook komen er nieuwe (sub-) systemen bij, zoals satellietsites. Dat alles leidt tot andere dynamieken en daarmee ook tot andere gevaren waarmee Chemelot en de chemische industrie rekening moeten houden. Neem als voorbeeld het systeem van de elektriciteitsvoorziening. De meeste fabrieken zijn ontworpen voor stabiele procesvoering binnen een vaste band van productievolumes. Verduurzaming van de chemische industrie door elektrificatie betekent ook dat we geconfronteerd worden met intermitterende levering van groene stroom en prijsschommelingen. Dit maakt flexibilisering (‘Demand Side Response’) door het verhogen en verlagen van het stroomverbruik en/of het intermitterend (uit-aan) draaien van processen steeds aantrekkelijker Welke gevaren brengt deze wijze van bedrijven van een chemische installatie met zich mee? Hebben we de relevante Loss of Containment scenario’s en andere mogelijke gevaren in deze situaties voldoende onderkend? Circulariteit is een ander voorbeeld. Het inrichten van duurzame circulaire waardeketens kan leiden tot een sterker variërende kwaliteit van grondstoffen voor de chemische industrie. Aanpassingen in de bedrijfsvoering zullen dan onvermijdelijk zijn met de bijbehorende gevaren. Een ander type systeemwijziging komt voort uit de invoering van de nieuwe omgevingswet: participatie. Op termijn kan participatie leiden tot een grotere maatschappelijke acceptatie van ook de activiteiten van de chemische industrie. Een niet goed doordacht participatieproces of het niet (voldoende) toepassen van participatie is daarentegen een gevaar voor onze reputatie.

Wegens de toenemende complexiteit en de snelheid van wijzigingen zijn onze huidige (veelal statische) methodes nog maar deels geschikt voor toekomstig gebruik. De vele variabelen en interacties vragen om nieuwe – meer dynamische – methodes om ons de inzichten te geven die we nodig hebben om gevaren op tijd te her- en onderkennen en passende maatregelen te kunnen nemen. 1) een doelmatig geordend samenhangend geheel van bij elkaar horende dingen en hun onderdelen. Bron online van Dale.

Innovatie en haast zijn een slechte combinatie die onveiligheid met zich mee kan brengen. Voldoende aandacht en samenwerking om deze gevaren en de benodigde methodes op tijd te ontdekken zijn cruciaal voor het slagen van de transitie. Wil je met ons meedenken? Neem contact op met Esta de Goede, manager van dit programma. We kijken er naar uit u te ontmoeten!

Nieuwe opkomende gevaren die de energie- en grondstoffentransitie met zich mee gaan brengen
De chemische industrie is bezig met de transitie naar klimaat-neutraal. En daar is haast bij, die alleen maar toeneemt gezien de ontwikkelingen in het wereldwijde klimaat. Tijdens de transitie moeten de gevaren van onze huidige processen beheerst blijven. Tegelijkertijd moeten de gevaren van opkomende technologieën onderkend worden. Die tijdsdruk is een zorg. Nemen we voldoende de tijd om de gevaren van nieuwe technologieën te ontdekken en passende maatregelen te treffen?

Denk bijvoorbeeld aan elektrificatie. Elektrische chemie op basis van plasma is voor Brightsite een sleutel naar klimaatneutraal. Voordelen van plasmachemie op het gebied van veiligheid zijn onder andere het relatief kleine reactorvolume (holdup) en het snel stoppen van de chemische reacties als elektriciteit uitvalt of afgeschakeld wordt. Met plasmachemie introduceren we wel nieuwe gevaren: blootstelling aan elektriciteit of straling voor medewerkers, zeer hoge temperaturen en reacties naar reactieve producten als acetyleen.

Een ander voorbeeld: waterstof krijgt een belangrijke rol in de transitie. Ten opzichte van aardgas is waterstof echter lichter ontvlambaar, explosiever, en zijn waterstofvlammen vrijwel niet zichtbaar. Een voordeel is dat waterstof sneller vervliegt. Omwille van internationale transporteerbaarheid wordt steeds vaker gesproken over het verpakken van waterstof in energiedragers zoals methanol of ammoniak. Dit moet veilig kunnen gebeuren. Ook grondstoffen voor de toekomstige chemische industrie zullen veranderen: biogeen en/of afkomstig van (kunststof) afval. Dezelfde constant hoge kwaliteit bij grondstoffen uit biomassa of afval is nog niet bereikt, onder andere doordat de procesvoering om tot de grondstoffen te komen nog niet geheel doorgrond wordt. Mechanische of chemische voorbewerkingen voor kunststofafval zijn volop in ontwikkeling. De kwaliteit van grondstoffen en de robuustheid van de processen om deze te creëren én te verwerken, zullen op elkaar afgestemd moeten worden. De methodes die wij momenteel gebruiken om gevaren te identificeren zijn ontwikkeld voor onze huidige processen.

Die methodes zijn deels toepasbaar om de gevaren voor fabrieken van de toekomst in te schatten.Anticiperend op veranderingen in de maatschappij, regelgeving en nieuw toegepaste technologieën, moeten bijtijds additionele methodes worden ontwikkeld.

Innovatie en haast zijn een slechte combinatie die onveiligheid met zich mee kan brengen. Voldoende aandacht en samenwerking om deze gevaren en de benodigde methodes op tijd te ontdekken zijn cruciaal voor het slagen van de transitie. Wil je met ons meedenken? Neem contact op met Esta de Goede, manager van dit programma. We kijken er naar uit u te ontmoeten!

Is uw procesveiligheidsanalyse fit for purpose?
Het fundament voor de PVA is gelegd door één van de grondleggers van procesveiligheid – Trevor Kletz – in de jaren 80 van de vorige eeuw. Een PVA is een gestructureerde methode die bedoeld is om één van de aspecten van inherent veilig ontwerp te identificeren, namelijk de inherente gevaren van chemische processen. Met de PVA kan worden geëvalueerd of het mogelijk is deze gevaren te elimineren en mogelijke effecten van resterende gevaren te beheersen. Met als doel preventie, vermindering en bescherming om een veilige omgeving te bereiken. Het elimineren van inherente chemische gevaren leidt tot een inherent veilig ontwerp. Met andere woorden: Safe-by-Design. Het resultaat van een PVA is een basis document voor het managen van uw procesveiligheid. Het is de gedocumenteerde kennis van chemische gevaren die moet worden gebruikt bij ontwerp, bedrijfsvoering en Management of Change. Voor veel bedrijven zijn de details van de gebruikte PVA meegegroeid met de aard van het type productieprocessen, gebruikte grondstoffen en eindproducten.

Brightsite is zich ervan bewust dat voor de transitie van de chemische industrie naar klimaatneutraliteit nieuwe processen met andere grondstoffen, energiebronnen en werkwijzen ontwikkeld moeten worden. Dit betekent dat de PVA-methode die we normaal gesproken gebruiken mogelijk niet meer geschikt is voor het beoogde doel. Dus besloten we terug te gaan naar de basisprincipes van de PVA en de toepasbaarheid op verwachte toekomstige vereisten te controleren. Vervolgens passen we deze (eventueel aangepaste) uitgangspunten toe op onze nieuwe ontwikkelingen.

We beginnen met PVA in de vroegste stadia van onze ontwikkelingen. En we zullen de PVA in de loop van de ontwikkeling steeds bijwerken. In onze PVA maken we een gevareninventarisatie op basis van chemische gevaren, chemische interacties en het beoogde chemische proces. Via de sleutelwoorden: minimaliseren, vervangen, verminderen en vereenvoudigen beoordelen we hoe we gevaren kunnen elimineren of minimaliseren. Ons perfecte team hiervoor is een multidisciplinaire groep en een onafhankelijke voorzitter.

Gebruikt u een PVA-methode om de gevaren van de processen die u nodig heeft voor de transitie te identificeren? Brightsite is benieuwd naar uw ervaringen. Neem contact op met Esta de Goede, manager van dit programma. We kijken er naar uit u te ontmoeten!

Veiligheid & maatschappelijke acceptatie in de transitie naar een duurzame chemische industrie
Wij zijn ervan overtuigd dat technologieën en scenario’s voor de transitie van de chemische industrie naar circulair en klimaatneutraal alleen haalbaar zijn als ze veilig en maatschappelijk geaccepteerd zijn. We moeten dus de gevaren en risico’s van nieuwe ontwikkelingen kennen. We moeten deze risico’s en gevaren vermijden en voorkomen. We moeten de mening van de samenleving over onze ontwikkelingen begrijpen en er rekening mee houden. Brightsite wil de juiste beslissingen nemen, op feiten en wetenschap gebaseerd.

Naast het ontwikkelen van (nieuwe) technologieën en transitiescenario’s ontwikkelt Brightsite ook een aanpak om scenario’s, veiligheids- en maatschappelijke aspecten vanaf de vroege stadia van de ontwikkeling van een technologie aan te pakken. Onze horizon is voorbij 2030 richting 2050. We beseffen dat we de toekomst moeten ontwerpen en hiernaar moeten ontwikkelen. We gaan uit van de huidige normen en waarden op het gebied van veiligheid & maatschappij en anticiperen en betrekken toekomstige trends en ontwikkelingen.

We hopen dat u met ons mee wilt op onze reis naar een veilige en maatschappelijk geaccepteerde klimaatneutrale chemische industrie en we zullen u regelmatig op de hoogte houden van onze voortgang en overwegingen.

Heeft u vragen over dit onderwerp, wilt u een bijdrage leveren aan dit programma of wilt u gebruik maken van onze diensten? Neem dan contact op met Esta de Goede, manager van deze programmalijn. We kijken er naar uit je te ontmoeten!