Op Chemelot is de zoektocht naar duurzaamheid en circulariteit niet alleen een abstract ideaal, maar een tastbaar doel. De site streeft ernaar om tegen 2050 een volledig circulaire chemiesite zijn. Personen als Céline Fellay, Programma Manager Transitiescenario’s & systeemintegratie bij Brightsite, en Paul Brandts, Intelligence Officer bij Brightsite, lopen voorop in deze hervormingsslag en hebben de laatste maanden, in samenwerking met de Brightsite Programma Managers hard gewerkt aan de tweede Brightsite Transition Outlook. Céline en Paul geven meer inzicht in de totstandkoming ervan.
Vormgeven aan de toekomst
Céline en het CIMS modelling team speelde een belangrijke rol bij de achtergrondinformatie voor BTO 2023, met name op het gebied van modellering. “We zijn eind vorig jaar begonnen met het voorbereiden van scenario’s en cases en gestart met het modelleringswerk”, legt ze uit. “De eerste resultaten kwamen begin dit jaar naar voren. We hebben cases en voorbeelden ontwikkeld om de situatie te illustreren en bewustwording te creëren.” Paul Brandts: “Door bewustwording te creëren, feiten te presenteren en op wetenschap gebaseerde keuzes te maken, helpt de BTO de noodzakelijke overgang naar klimaatneutraliteit”.
Paul Brandts, Intelligence Officer bij Brightsite:
“BTO 2023 fungeert als een aanjager voor verandering en overbrugt de kloof tussen onderzoeksresultaten en de praktische uitvoering ervan in de buitenwereld.”
Paul benadrukt dat de huidige koers van onze samenleving, die gebaseerd is op een fossielbrandstofsysteem, ons leidt naar de verwoesting van het fundament van onze welvaart. De almaar voortgaande opwarming van de aarde en de daarmee samenhangende klimaatverandering vormen aanzienlijke bedreigingen, waaronder destabilisatie op mondiale schaal. De urgentie van deze problemen wordt echter niet breed gevoeld door het grote publiek. “We hebben beperkte tijd, ongeveer 25 jaar, om een aanzienlijk verschil te maken en de ergste gevolgen van klimaatverandering te beperken”, legt hij uit.
Céline benadrukt dat de transitie van grondstoffen een onderwerp is dat iedereen aangaat. “Terwijl er veel aandacht is voor de energietransitie, wordt het belang van grondstoffen voor de chemische industrie vaak over het hoofd gezien. Kunststoffen ontvangen vaak negatieve aandacht, terwijl ze aanzienlijk bij dragen aan onze levenskwaliteit. Met de BTO willen we laten zien dat we deze materialen duurzaam kunnen produceren. Als echter alle middelen zouden worden toegewezen aan de energiesector, zal er een schaarste aan grondstoffen ontstaan voor de chemische industrie. “Ik wil pleiten voor een systematische aanpak: met richtlijnen en incentives op een hoger niveau in Nederland en Europa, kunnen we middelen beter ontwikkelen en efficiënt toewijzen en de algehele impact overzien.”
De visie delen
Céline benadrukt dat hoewel BTO 2023 zich primair richt op Nederland, zij er sterk van overtuigd is dat het geschetste probleem ook wereldwijde implicaties heeft. “De invloed van Brightsite op zichzelf kan beperkt zijn, is ons doel om bewustwording te creëren en anderen aan te moedigen om de visie te delen.”
Céline Fellay, Programma Manager Transitiescenario’s & systeemintegratie:
“Onze analyse is van toepassing op talloze sectoren en landen in Europa, waar energie-efficiëntie cruciaal is. Door inzichten te delen en samen te werken, kunnen we een veel grotere impact hebben.”
Paul voegt eraan toe dat het belangrijk is om deze complexe kwesties uit te leggen aan beleidsmakers en benadrukt de noodzaak om over te schakelen naar klimaatneutraliteit. Paul: “Met name de chemische industrie speelt een cruciale rol in het bredere systeem. Zij kan oplossingen verschaffen en heeft verbindingen met omliggende landen en de Europese Unie. Effectieve communicatie, bewustwording en op feiten gebaseerde besluitvorming zijn essentiële onderdelen om duurzame verandering te stimuleren.”
“Daarom betrekken we in onze communicatie over deze nieuwe BTO verschillende industrietakken in verschillende regio’s in Nederland”, zegt Céline. “In plaats van lezingen te geven, starten we dialogen om input te verzamelen en de uitdagingen waarmee verschillende sectoren worden geconfronteerd te begrijpen. Deze uitwisseling van kennis stelt ons in staat om verdere inzichten te krijgen en de transitie gezamenlijk te bevorderen.”
Beleidsondersteuning voor circulaire chemie
Volgens Céline is een van de belangrijkste conclusies van de BTO dat we ons moeten richten op koolstof als een essentiële component in de transitie van grondstoffen voor de chemie. “Koolstof is onvervangbaar voor veel producten die noodzakelijk zijn voor ons leven”, stelt ze. “Om van fossiele brandstoffen af te kunnen stappen, moeten we overgaan op koolstof uit alternatieve bronnen. Daarvan zijn er drie: afval, biomassa of lucht (CO2). De voorkeursoptie is het gebruik van afval, omdat we zo koolstof in een circulaire kringloop kunnen behouden en de vraag naar nieuwe grondstoffen verminderen. Daarnaast hebben we ondersteunend beleid nodig om circulariteit haalbaar te maken. Biomassa als grondstof, mits duurzaam, biedt daarnaast extra opties, bijvoorbeeld biopolymeren-op-maat voor belangrijke applicaties. En CO2 uit de lucht gebruiken is erg energie-intensief en vraagt om zeer veel groene elektriciteit. BTO 2023 anticipeert op de schaarste van hernieuwbare hulpbronnen, en benadrukt de noodzaak van ontwikkeling van hulpbronnen en bewuste toewijzing van alternatieve resources. Door begeleiding te bieden tijdens deze overgang, kunnen we zorgen voor efficiënt gebruik van hulpbronnen waar geen betere alternatieven zijn.”
Paul onderstreept de noodzaak van een paradigmaverschuiving in onze benadering van emissies en afvalbeheer. Paul: “Momenteel is er in Nederland sturing op vooral territoriale CO2-emissies: een essentieel aspect waar veel inspanningen worden geleverd. Wat circulariteit betreft, komt de denkwijze van dit moment echter nog grotendeels overeen met een lineair economisch systeem, een fossiel systeem. Het werkt tot op zekere hoogte om alle emissies netjes in te delen naar scope 1, scope 2 en scope 3. Met scope 3 kun je stroomopwaarts kijken, ook naar wat er buiten Nederland gebeurt, en stroomafwaarts naar het einde van de levensduur van bijvoorbeeld plastic producten. Maar stroomafwaarts werkt niet meer als je naar een circulair systeem toe wil. Immers: nieuwe fabrieken zullen die einde-levensduuremissies voorkómen: die grote scope 3 einde levensduuremissies zullen dus niet plaatsvinden, en bovendien bespaar je fossiele scope 3 emissies stroomopwaarts, bij oliewinning. Stel dat een hoeveelheid fossiele plastic al drie keer is gerecycleerd: blijven we diezelfde hoeveelheid plastic dan nog steeds fossiel noemen met een Scope 3 end-of-life emissie? Of bekijk het eens achteraf: zouden we diezelfde hoeveelheid plastic drie keer fossiel hebben belast, terwijl het al drie keer de nodige fossiele emissies en ander grondstofgebruik heeft voorkomen? In tegendeel; ik zou zeggen: het belonen van circulaire oplossingen en het erkennen van de waarde van afval als duurzame grondstof zijn ontbrekende, maar cruciale, van overheidswege te nemen stappen in het stimuleren van een circulaire economie.”
Richting een duurzame toekomst
“Op dit moment lijkt onze samenleving afhankelijker te worden van buitenlandse bronnen,” concludeert Paul. “We hebben de gevolgen hiervan gezien tijdens het conflict in Oekraïne. De wereld is er niet stabieler op geworden, dus het is cruciaal om goed na te denken over ieders rol en acties op dit gebied. Persoonlijk vind ik het belangrijk om onze strategische belangen veilig te stellen. Dat betekent dat ik naast betrouwbare import, wat dat ook mag zijn, ook ervoor pleit dat Nederland zijn eigen middelen ontwikkelt en voor de inrichting van toekomstige samenleving weloverwogen, op feiten gebaseerde en transparante beslissingen neemt die voor iedereen begrijpelijk zijn. Het gaat erom dat we ons voorstellen hoe we er in 2050 uit willen zien en dat we zorgen voor een zekere toekomst en brede welvaart.”
“De mensheid ligt al achter op schema bij het bereiken van haar duurzaamheidsdoelen,” benadrukt Céline. “Het is cruciaal om een systemische aanpak te hanteren en de energietransitie en chemische transitie te zien als één onderling verbonden systeem. We moeten ons bedienen van een holistisch, integraal perspectief dat individuele industrieën en grenzen overstijgt.”